6 Μαρτίου - Ημέρα κατά της σχολικής βίας και του εκφοβισμού

Τι είναι ο σχολικός εκφοβισμός;

  

Ο όρος «σχολικός εκφοβισμός» (school bullying) ουσιαστικά χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.

Στα επεισόδια εκφοβισμού εμπλέκονται οι θύτες που ασκούν εκφοβισμό, τα θύματα που τον δέχονται και οι παρατηρητές ως μάρτυρες των εκφοβιστικών επεισοδίων. Οι παρατηρητές ως μάρτυρες, συχνά, ενισχύουν τη συμπεριφορά του θύτη, άλλες φορές υπερασπίζονται το θύμα ή παρακολουθούν με αδιαφορία. Διεθνείς έρευνες έχουν δείξει ότι, σε κάθε περίπτωση, οι παρατηρητές μπορούν να επηρεάσουν την έκβαση του επεισοδίου εκφοβισμού.

Σίγουρα σχολικός εκφοβισμός δεν είναι ένα πείραγμα, ένα αστείο προς ένα μαθητή που γίνεται κάποια συγκεκριμένη στιγμή, ούτε ένας τσακωμός και μία διαμάχη μεταξύ μαθητών. Εκείνο που διαφοροποιεί τα πειράγματα και τις επιθέσεις μεταξύ μαθητών με το φαινόμενο του σχολικού εκφοβισμού, είναι τόσο τα ποσοτικά όσο και τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά, η συχνότητα και η ένταση με την οποία εμφανίζεται και οι μορφές που λαμβάνει.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα θέμα μείζονος σημασίας για τους μαθητές και την υγεία τους, ψυχική και σωματική, τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς, τους φορείς των κρατικών υπηρεσιών και ευρύτερα την κοινωνία.

Η 6η Μαρτίου έχει καθιερωθεί ως Πανελλήνια Σχολική Ημέρα κατά της Βίας στο σχολείο. Η ημέρα αυτή αποτελεί μια αφορμή για εκπαιδευτικούς, μαθητές/τριες και γονείς των σχολείων όλης της χώρας να ανταλλάξουν σκέψεις, πληροφορίες και ιδέες και να ενεργοποιηθούν δράσεις ευαισθητοποίησης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της σχολικής βίας και εκφοβισμού που εκδηλώνεται μεταξύ και εναντίον των μαθητών/τριών, ώστε να περιοριστούν οι δίαυλοι εκδήλωσης της βίας στη ζωή των ανηλίκων και να αποτραπούν οι αρνητικές συνέπειες στις διαπροσωπικές τους σχέσεις.

Με αφορμή λοιπόν την ημέρα κατά της σχολικής βίας τα παιδιά της Στ' τάξης παρακολούθησαν μια υπέροχη ταινία, "Το Θαύμα" στην οποία πρωταγωνιστεί ένα δεκάχρονο αγόρι που έχει γεννηθεί με δυσμορφία εξαιτίας μιας σπάνιας γενετικής διαφοροποίησης. Ο Όγκι πρέπει ν' αφήσει πλέον την κατ' οίκον διδασκαλία και να πάει στο σχολείο. Μια εμπειρία που θα αποδειχτεί καταλυτική όχι μόνο για τον ίδιο, αλλά και για όλους γύρω του. Μετά από την ταινία συζητήσαμε για το φαινόμενο του εκφοβισμού και τα παιδιά έκαναν ζωγραφιές με θέμα την σχολική βία. 

Στη συνέχεια ο καθένας είπε μια λέξη ή φράση που του έρχεται στο μυαλό όταν ακούει τη λέξη "βία ή εκφοβισμός" και καταγράψαμε τις λέξεις στον πίνακα. Έπειτα, δημιουργήσαμε κάποιους χαρακτήρες και γράψαμε μια ιστορία με θέμα τον εκφοβισμό. Το αποτέλεσμα μας ενθουσίασε και αποφασίσαμε να τη δραματοποιήσουμε. Μέσα από τη διαδικασία της δραματοποίησης και της βιωματικής ταύτισης, τα παιδιά πρωτοτύπησαν προτείνοντας εναλλακτικές λύσεις εξόδου από τον φαύλο κύκλο του εκφοβισμού.

Ακολούθησαν κάποια θεατρικά παιχνίδια που μεταξύ άλλων, προάγουν τον σεβασμό, τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ των παιδιών:

1) "Ακίνητες εικόνες εκφοβισμού" (ταμπλό βιβάν)

Χωρίς να το πολυσκεφτούν τα παιδιά παίρνουν μια θέση στο χώρο, σαν αγάλματα, δείχνοντας με το σώμα και το πρόσωπό τους την εικόνα που τους έρχεται στο μυαλό ή το συναίσθημα που τους προκαλεί η λέξη "εκφοβισμός".

2) "Ο γλύπτης και το γλυπτό"

Ο γλύπτης καλείται, χωρίς να μιλάει, χρησιμοποιώντας μόνο την αφή να πλάσει το άγαλμά του, ώστε να δείχνει μια εικόνα εκφοβισμού.

3) "Ο τυφλός και ο μουγγός"

Ο μουγγός οδηγεί τον τυφλό σ’ έναν περίπατο και στη συνέχεια αλλάζουν ρόλους.

4) "Το χαρτί στην πλάτη"

Τα παιδιά κολλάνε από ένα χαρτί στην πλάτη τους με τη βοήθεια των άλλων και έπειτα γράφουν στην πλάτη καθενός κάτι που τους αρέσει πραγματικά σ’ αυτόν.

Στο τέλος κάθε παιδί έδωσε μια κάρτα σε ένα άλλο παιδί της επιλογής του γράφοντας τους λόγους για τους οποίους αισθάνεται ευγνωμοσύνη.

Με τα παιδιά της Α’ τάξης προσεγγίσαμε λίγο διαφορετικά το θέμα του εκφοβισμού. Αρχικά, γνώρισαν τον Μπου, έναν ξεχωριστό μπλε αρκούδο. Αφού παίξαμε με την γαντόκουκλα και διασκεδάσαμε, αποφασίσαμε να μας κάνει παρέα κάθε βδομάδα στις ώρες της φιλαναγνωσίας.

Έπειτα διαβάσαμε το παραμύθι «Οι Νταήδες του Βυθού και ο Ρομπέν των θαλασσών». Αφηγητής του παραμυθιού είναι μια λεπτή, μακριά και σουβλερή μύτη! Μια μύτη ξιφία, του ξιφία Ιερεμία. Η μύτη λοιπόν αφηγείται την ιστορία του εκφοβισμού που έχει δεχτεί από τους νταήδες του βυθού, τα Κοφτερά Χαμόγελα.

Μετά την ανάγνωση του παραμυθιού, αφού συζητήσαμε για τα σημεία που μας άρεσαν, φανταστήκαμε ότι υπάρχει ένας αόρατος σάκος στη μέση του κύκλου μας και τινάξαμε από πάνω μας ρίχνοντας μέσα στον σάκο, όλα τα πρέπει και τα μη, τα λάθη, τις στεναχώριες, τα άγχη και τα νεύρα μας. Δέσαμε τον σάκο μ’ έναν αόρατο σπάγγο και τον βγάλαμε έξω από την τάξη. Όποιος ήθελε βέβαια μπορούσε στο τέλος να πάρει πίσω ό,τι έριξε.

Καταληκτικά, στις μέρες μας παρατηρείται όξυνση του σχολικού εκφοβισμού τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο. Γι’ αυτό απαιτείται άμεση και έγκαιρη παρέμβαση για την πρόληψη, αντιμετώπιση και αποκατάσταση των συνεπειών του φαινομένου. Προς αυτήν την κατεύθυνση, κρίνεται αναγκαία η συνεργασία όλων των μελών της εκπαιδευτικής κοινότητας με σκοπό να αποτρέψει την εγκαθίδρυση αρνητικών συμπεριφορών, μέσα από κατάλληλες δράσεις πρόληψης και παρέμβασης.